28/01/2022
Siedziba Młodzieżowego Domu Kultury w Puławach w latach 1965-2005. Ulica Gdańska 4
Hersz (Henryk) Adler urodził się 8 października 1884 r. w Stanisławowie, był synem Chaima Pinkasa. Z wykształcenia historyk, który jako podporucznik pospolitego ruszenia pełnił służbę w szeregach Wojska Polskiego. Za akt swojego męstwa, w działaniach wojennych lat 1919-1920, został odznaczony Krzyżem Walecznych. W Puławach był kierownikiem tzw. ,,szkoły żydowskiej” lub ,,szkoły Adlera”. Była to 7-klasowa szkoła do której uczęszczali zarówno uczniowie katolicy, jak i Żydzi. W 1934 r. została przekształcona w placówkę dwuwyznaniową i nadano jej jako szkole powszechnej nr 3. Mieściła się ona przy ul. Gdańskiej.
W 1920 r. przewodniczył puławskiemu oddziałowi Żydowskiego Okręgowego Komitetu Rozdzielczego Ziemi Lubelskiej. W 1924 r. objął stanowisko przewodniczącego Zarządu Gminy Wyznaniowej Żydowskiej w Puławach, które pełnił do stycznia 1927 r., potem został przewodniczącym zarządu Klubu Obywatelskiego Żydowskiego. W tym samym miesiącu został członkiem zarządu oddziału Towarzystwa Ochrony Zdrowia w Polsce utworzonego z inicjatywy Leona Nudelmana. W lipcu 1927 r. został wybrany do Rady Miejskiej Puław. W marcu 1928 r. wraz z Szymonem Horowiczem (inżynier zatrudniony w Instytucie Naukowym Gospodarstwa Wiejskiego w Puławach) organizował Żydowski Uniwersytet Ludowy, którego celem było zwalczanie analfabetyzmu wśród Żydów. W październiku 1930 r. wraz z Pinchesem Najem (synem puławskiego rabina) prowadził wśród Żydów na terenie powiatu puławskiego akcję poparcia list Bezpartyjnego Bloku Współpracy z Rządem.
Po powstaniu getta żydowskiego w Puławach, w październiku 1939 r., został powołany przez okupacyjne władze niemieckie na funkcję przewodniczącego Judenratu (Ältestenrat) czyli Rady Żydowskiej lub Żydowskiej Rady Starszych. Jej celem było administrowanie w getcie społecznością żydowską oraz wdrażanie wydawanych względem niej niemieckich zarządzeń. Podczas likwidacji puławskiego getta 28 grudnia 1939 r. Hersz Adler został zakatowany przez żołnierzy niemieckich.
Na fot. górnej Hersz Adler (pośrodku) wśród uczniów i nauczyli. Za nim stoi nauczyciel Adam Adamski, Puławy lata 30. XX w. Na fot. Dolnej widok na nieistniejący budynek dawnej Szkoły Powszechnej nr 3, ul. Gdańska, lata 60. XX w.