19/07/2023
BELALAN KÖYÜNDE YER ADLARI VE ANLAMLARI
Belalan mahallesi ile ilgili çalışmalar hızla devam etmekte ve eksiklikler tamamlanmaya çalışılmaktadır. Burada Belalan mahallesinde yer alan yerleşme ve yayla adlarının ne anlama geldiği ile ilgili bir çalışma yapılmıştır. Çalışmada eksikliklerin ve yanlışların olması muhtemeldir. Bu nedenle çalışmanın mükemmel olması için metni okuyarak tesbit edebildiğiniz eksiklik ve hatalar varsa bildirişeniz çok sevinirim.
Mustafa BOLGI
Yöre Araştırmacısı ve Coğrafya Öğretmeni
Yer adlarında, tarihsel, dilbilimsel anlam ve öneminin ötesinde, orada yaşamış, o topraklara emek vermiş insanların hatıraları, gözyaşları, mutlulukları, sevinçleri ve her şeyiyle bu coğrafyadaki görüş, anlayış ve algılayış özellikleri saklıdır. Yer adları yalnız zengin Türkçemizi saklamakla kalmaz, Türk halkının dilinden doğan bu adlar aynı zamanda özlemini duyduğumuz sağlam Türkçe’yi, öz Türkçe’yi geçmişten günümüze bir köprü misali taşır. Ülkemizi süsleyen bu adlarda bir şiir havası kokar, toprak kokar, yurt kokar. Bir memleketin, bir vatanın üzerinde yaşayan toplulukların kimliğini, en güvenilir biçimde yer adları ortaya koyar. Bizleri geçmişe seyahat ettirerek gelecekle köprü kurmamıza vesile olur.
Korgan-Belalan coğrafyasında yaşamış olan halkların alın terleri ve emekleriyle yoğrulmuş, dilleriyle isim bulmuş yer adları, her ne sebeple olursa olsun, kuşaklar boyunca destanlaşarak efsaneleşmiş ve günümüze kadar gelmişlerdir. Yapılan araştırmada Korgan-Belalan mahallesi içinde; Eskiköy, Yazı, Yolağzı, Eliktamı, Boğmalık, Çatalalan, Güney, Kabaktepe, Hamelma, Orta Geçek, Karaçamur (Süriğiz) ve Oduncu yerleşim yerleri ile Sulaklı, Deperaltı, Arpacık ve Apsut yaylalarından oluşmaktadır. Şimdi bu yer adlarının anlamlarını hakkında bulabildiğimiz bilgileri aktaralım.
Öncelikle mahalle adı Belalan, kelime olarak “sırt” “üzeri yassı tepe” anlamına gelmektedir. Geniş anlamda ise “yüksek bir tepede üzeri yassı tepelik alan” anlamına gelmektedir. Yerleşme coğrafyası açısında ise “İnsan topluluklarının yaşamak ve ekonomik etkinliklerini sürdürebilmek amacıyla yüksek tepeler üzerine yer alan düzlük alanlarda kurdukları yerleşim yeri, köy” anlamına gelmektedir.
Belalan’ın batı yakasın eskiden çok sık ve gür ormanlarla kaplıymış, orman içinde yaban hayvanlarını Tavşan, Tilki, Kurt, Vaşak, Ayı ve Elik keçinin olduğu ifade edilmektedir. Elik keçisi (dağ keçisi) o kadar çok bulunuyormuş sürüler halinde olduğu bu nedenle mahallenin bu semtine Elikdamı' adı verildiği ifade edilmektedir.
Mahalleye ilk gelenlerin yerleştikleri ve daha sonra buradan mahallenin başka yerlerine dağıldıklarında ilk yerleştikleri yere “Eskiköy” adını vermişlerdir. Belalan mahallesinin en eski yerleşim yeridir.
Farklı yolların başladığı ya da başka yollarla kesiştiği yer anlamında “Yolağzı”, yerleşim yeri anlamındadır.
Yazı, Belalan mahallesine yerleşmenin başladığı ilk dönmelerde çevresine göre açık alan düz toprak parçası, düzlük yere yer anlamında kullanılmıştır.
Belalan mahallesinin kuzey batısında yer alır. Yeryüzü şekillerinin Arpacık Deresi ile Eliktanı arasındaki arazinin Arpacık deresi yönüne bakan kuzey yamaçlarını dış bükey olarak bir boğaz boğumunu görünümünden dolayı Boğmalık adı verilmiştir.
Belalan mahallesinin güneyinde yer alan Çatalalan’ın, asıl adı Çatalağıl’dır. Zamanla söylene söylene Çatalalan haline dönüşmüştür. Eskiden farklı yerlerden gelen patika yolların kesiştiği aydınlık yerleşim yeri anlamındadır.
Güney, Belalan mahallesinin güney doğusunda Tepealan ve Çitlice mahallelerinin kesiştiği yerdedir, sıcak, her zaman güneş alan yerleşmek ve ev yapmaya uygun yer anlamına gelmektedir.
Kabaktepe, Belalan mahallesinin güney yerleşim yerinin daha güneyinde yer alan yerdir. Yerleşmeye, yaşamaya uygun sıcak ve ılıman yer anlamına gelmektedir.
Hamelme, olgunlaşmamış meyve anlamına gelse de daha yeni yerleşmeyen açılmış yeni yer; Orta Geçek, bir akarsuyun olduğu yerde karşı tarafa geçilmeye en uygun yer; Karaçamur (Süriğiz), verimli, nitelikli herkesin uzaklaşmak, gitmek istemediği sıkıntılı yer; Oduncu, mahalleye sonradan gelen sülaleye istinaden verilen yerleşim yeridir.
Apsut (Absud), yerleşmek coğrafyası olarak suyu ve havası temiz yüksek ve hakim yer anlamındadır. Anadolu halkının maddi kültürde binicilik nakil araçları olarak, kağnı arabalarında tekerlek kısımlarının takılmış olduğu kavis, demir çemberi olmayan kağnı tekerleği anlamlarına gelmektedir. Deberaltı, Kızlarkayası ile Ürmeli sırtı güney doğusunda, tepelik alanın alt kısmında kalan, yazın gidilmesi mecbur oluna yer anlamına gelmektedir. Tepealtı zamanla söylene söylene Deperaltı şekline dönüşür. Sulaklı, suyu bol olan çayırlık alan anlamına gelmektedir. Arpacık, bulununlan bölgenin en uç kısımdaki yer anlamına gelmektedir. Apsut (Absud), Deperaltı, Sulaklı, ve Arpacık yerleşim yerleri günümüzde yayla olarak kullanılmaktadır.
